Skandal ze złotym ryżem

źródło: ISIS Press Release 18/03/09

Rozwinięcie skandalu ze złotym ryżem

Przeprowadzono drugą faza badań klinicznych na dzieciach na niezatwierdzonym ryżu GM wzbogaconym prowitaminą A, który potencjalnie może powodować wady wrodzone i anomalie rozwojowe.

Badania kliniczne na niezatwierdzonym i nieopisanym ryżu GM prowadzone na dzieciach

Ponad 30 naukowców i pracowników naukowo-dydaktycznych podpisało list otwarty potępiający naukowców z Tufts University w Bostonie za przeprowadzanie badań klinicznych na dzieciach z użyciem genetycznie modyfikowanego ryżu tzw. „złotego ryżu” [1]. Według naukowców takie doświadczenia stanowią naruszenie Kodu Norymberskiego, proklamowanego po II Wojnie Światowej, aby nie dopuścić do ponownych nieetycznych doświadczeń na ludziach, w tym dzieci, które były prowadzone w czasie wojny przez nazistowskich lekarzy.

Złoty ryż (GR2) nie został do tej pory scharakteryzowany pod względem podstawowych parametrów genetyki molekularnej oraz biologicznych i biochemicznych właściwości, nie był testowany klinicznie na zwierzętach, jak również nie został poddany żadnej innej ocenie bezpieczeństwa.

Z pośród trzech badań figurujących na stronie internetowej Badań Klinicznych USA, dwa zostały przeprowadzone na dzieciach [2]. – drugą fazę badań porównujących wartości beta karotenu w kapsułce oleju, szpinaku i złotym ryżu przeprowadzono na 72 dzieciach w wieku 7-9 lat w okresie wrzesień 2004 – listopad 2005. Drugim badaniem o tym samym tytule [3], prowadzonym od lipca 2008 roku do stycznia 2009, objęto 72 dzieci w wieku 6-8 lat. Wyniki tych badań nie są jak na razie udostępnione (stan na 17 marca 2009).

Trzecie badanie [4] „Biodostępność karotenoidów w złotym ryżu u ludzi” (I faza doświadczenia) zostało przeprowadzone z udziałem 6 osób dorosłych w wieku od 40 do 70 lat. Doświadczenie rozpoczęto w sierpniu 2004, a zakończenie zaplanowano na sierpień 2008 roku. Podobnie jak w przypadku badań opisanych powyżej nie opublikowano wyników doświadczeń; chociaż w artykule w czasopiśmie Science (z 25-go kwietnia 2008) [5] zapowiedziano publikację „badań pośród zdrowych ochotników, którzy spożywali złoty ryż, przeprowadzonych przez Roberta Russela z Tufts University w Bostonie”.

Wszystkie badania przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych, jednak według niektórych doniesień prowadzono i/lub planowano eksperymenty również w innych krajach.

Na stronie internetowej Projektu Złoty Ryż [6] zamieszczono oświadczenie iż „złoty ryż został poddany wielu testom od momentu jego powstania”. Jednak z dziewięciu pozycji żadna nie dotyczy badań żywieniowych na zwierzętach. Dwie ostatnie pozycje są następującej treści:

„8. Badania nad biodostępnością beta-karotenu pochodzącego ze złotego ryżu oraz jego biokonwersją do retinolu były prowadzone na dorosłych w USA oraz na niewielkiej grupie dzieci w Chinach. Pierwsze zakończyły się sukcesem, a kolejne są w trakcie oceny.

9. W Chinach przeprowadzono doświadczenia żywieniowe z udziałem dorosłych w celu określenia skutków spożywania tłuszczu na biokonwersję i biodostępność”

Jedna z indyjskich gazet [7] donosiła, iż badania kliniczne w Chinach zostały przerwane w lipcu 2008 roku, gdy rząd chiński odkrył, iż 24-ro dzieci w wieku 6-8 lat ze szkoły podstawowej w Henyan, Hunan było wykorzystywane jako króliki doświadczalne w badaniach dotyczących złotego ryżu. Doświadczenie było sponsorowane przez Tufts University i uzyskało zgodę Krajowego Instytutu Zdrowia w USA, jednak nie miało zgody władz chińskich, które zostały zaalarmowane przez Greenpeace. Ponadto Greenpeace ostrzegł również władze w Bangladeszu, Indiach, Indonezji, Filipin i w Wietnamie przed próbami przeprowadzenia podobnych doświadczeń na terytoriach tych krajów. Jednakże przynajmniej trzy laboratoria państwowe w Indiach prowadzą badania nad złotym ryżem m.in.: Indyjski Rolniczy Instytut Naukowy w New Delhi oraz Uniwersytet Rolniczy w Tamil Nadu.

Najnowszy raport [9] donosi, iż próbka ziaren złotego ryżu została wysłana do Niemiec w 2001 w celu przeprowadzania badań żywieniowych na myszach. Gdy zbadano zawartość karotenoidów, naukowcy byli zaskoczeni wynikami – ich zawartość był mniejsza niż 1% wartości oczekiwanej. Po ugotowaniu ryżu, zawartość karotenoidów spadła o kolejne 50%, więc badania przerwano.

W 2005 Syngenta stworzyła GR2 [10] używając enzymu syntazy fytoenowej, która została uzyskana z żonkili. GR2 produkowało do 23-razy większą ilość karotenoidów niż pierwotna wersja złotego ryżu (GR1).

GR2 nie było transgeniczną odmianą opartą na pojedynczej transformacji, wprost przeciwnie wyraźnie stwierdzono [10], iż „przypadki modyfikacji ryżu są jedynie eksperymentalne”. Nie wiadomo czy dzieci i dorośli biorący udział w którymś z doświadczeń spożywały tą samą wersję złotego ryżu (GR2). Wyniki tych badań, ze względu na ich nie udostępnienie, mogą okazać się całkowicie bezwartościowe.

Złoty ryż jako nauczka czego nie powinna robić nauka

W 2000 roku złoty ryż został okrzyknięty jako ratunek dla powszechnego w krajach rozwijających się niedoboru witaminy A.

Koszty poniesione do tej pory w związku z projektem szacuje się na 100 milionów dolarów. Projekt został sfinansowany m.in. przez Fundację Rockefellera oraz Szwajcarski Federalny Instytut Technologiczny, Program WE – Biotech.

Wywołało to natychmiastową i powszechną krytykę, gdyż absurdem było oferowanie złotego ryżu jako panaceum na niedobory witaminy A, w sytuacji gdy istnieje mnóstwo alternatywnych, znacznie tańszych źródeł witaminy A lub prowitaminy A, jak np. zielone warzywa i niepolerowany kolorowy ryż (zwłaszcza czarna i purpurowa odmiana) [11], który jest bogaty w inne niezbędne witaminy i minerały, stąd bardziej pożywny. W 1985 roku FAO rozpoczęło projekt mający na celu walkę z niedoborami witaminy A poprzez szereg działań, miedzy innymi promując suplementy żywieniowe oraz zachęcając do uprawy i jedzenia zielonych warzyw liściastych. Jednym z głównych odkryć tego projektu była obserwacja, iż przyswajanie prowitaminy A zależy od ogólnego statusu żywieniowego, który z kolei jest zależny od zróżnicowania spożywanej żywności [12].

Główną przyczyną głodu i niedożywienia w krajach Trzeciego Świata są przemysłowe monokultury, które powstawały w okresie tzw. Zielonej Rewolucji. Przyczyniły się one do spadku bioróżnorodności i żyzności gleby, skutkujących trwałym spadkiem zawartości związków mineralnych i mikroelementów w żywności. Uprawa złotego ryżu, podobnie jak innych roślin modyfikowanych genetycznie, jest przemysłową monokulturą, nawet bardziej niebezpieczną, nasilającą ten trend, powodującą degradację ziemi uprawnej oraz zubożenie miejscowych rolników [13].

Druga faza badań klinicznych z udziałem niezatwierdzonej doświadczalnej odmiany złotego ryżu (GR2) przeprowadzona na dzieciach, pośród których niektóre rzeczywiście mogły cierpieć na niedobory witaminy A, jest ze względów etycznych niedopuszczalna. GR2 nie został oceniony pod względem bezpieczeństwa oraz istnieją powody, aby przypuszczać, iż nie jest on bezpieczny dla zdrowia ludzi.

źródło: ISIS Press Release 18/03/09
https://www.i-sis.org.uk/goldenRiceScandal.php